หทัยรัตน์ พหลทัพ เรื่อง
อติเทพ จันทร์เทศ ภาพ
และจุฑามาศ สีดา นักศึกษาฝึกงาน The Isaan Record
กลางทุ่งนา อ.วังสะพุง จ.เลย ข้างเหมืองแร่ทองคำที่มีเรื่องราวของกลุ่มคนรักษ์บ้านเกิด ต่อสู้เพื่อปกป้องผืนแผ่นดินเกิดจากการเข้ามาประกอบกิจการเหมืองแร่เกือบ 2 ทศวรรษ
The Isaan Record ชวน “อินทรา หรือ ทราย เจริญปุระ” ดารา นักแสดง ที่ลงพื้นที่ตั้งแคมป์ “ราษฎรออนทัวร์ ณ นาหนองบง” คุยกลางทุ่งนาที่เคยเป็นปลูกข้าว แต่ตอนนี้หน้าแล้ง ดินแห้งแตกระแหง
เราคุยกันหลายเรื่อง ทั้งเรื่องชีวิต การงาน ความคิดทางการเมือง และที่สำคัญเป็นเรื่องอื่นไม่ได้ นอกเสียจากการถูกดำเนินคดีตามประมวลกฎหมายอาญา 112 จากคำว่า “กล้ามาก เก่งมาก ขอบใจ”
The Isaan record: หลังตัดสินใจออกมาเคลื่อนไหวทางการเมืองครั้งนี้ ถือว่า คุ้มไหม
ทราย: ชีวิตคนเราคิดถึงความคุ้มค่าได้หลายอย่าง ความคุ้มค่าของบางคนอาจเป็นความมั่นคง มั่งคั่ง หรือว่าเเต่งงาน มีครอบครัว แต่ตรงนี้พอมองว่า มันเป็นสิ่งที่เราอยากจะทำและตั้งใจทำมันก็คุ้มค่า หลายคนอาจจะมองว่า ความคุ้มค่ามันต้องไปวัดที่ปลายทางว่า ได้คำตอบเท่านั้น อันนี้เราทำสำเร็จเเละวัดได้ว่า มันคุ้มค่า แต่บางอย่างมันก็ไม่ได้สำเร็จแบบเป็นรูปธรรม แค่ได้ออกมาทำแบบที่เราอยากจะทำ ทรายก็รู้สึกว่า มันโอเคแล้ว
The Isaan record: จะเคลื่อนไหวในกลุ่มราษฎรไปอีกนานแค่ไหน
ทราย: จนกว่าน้องๆ จะเปลี่ยนโมเดล จนกว่าเราจะไม่เห็นพ้องต้องกันในแนวทาง ในหลักการการเรียกร้องทั้ง 3 ข้อ (ของกลุ่มราษฎร) ตอนนี้กำลังใจยังไหว มันไม่ได้ยากอะไรก็เป็นไปตามธรรมชาติ ตามวิธีคิดที่เราทำได้ เพราะไม่ได้คิดเชิงยุทธวิธีอะไร แต่ทำในสิ่งที่ถนัด คือ การเป็นแบ๊คอัพ (สนับสนุน)
The Isaan record: เคยคิดไหมว่า จะโดนคดี 112
ทราย: ไม่เคยคิดค่ะ แต่ก็รู้อยู่แล้ว ต้องบอกไว้ก่อนว่าประเด็นในการแก้ไขและเปลี่ยนแปลง ม.112 ทรายไม่ได้เพิ่งพูด แต่พูดและลงชื่อให้แก้ไขมาตั้งแต่ปี 2554 -2555 ซึ่งมันก็เป็นเส้นทางที่ขรุขระ ยากมาก หลังจากนั้นก็ทำได้เพียงแค่เเชร์หรือสื่อสารข่าวในพื้นที่ๆ เราจะทำได้ ตอนนั้นก็ต้องตบตีกับคนที่อยู่รอบๆ ตัวพอสมควร เพราะตอนนั้นเรามีสิ่งที่ต้องรับผิดชอบมากกว่า คือ คุณภาพชีวิต พ่อ แม่ เพราะตอนนั้นท่านป่วย เราต้องดูแล เรารู้สึกว่า ถ้าจะสื่อสารแล้วมันไปกระทบกับสิ่งที่เขาควรจะได้รับ มันจะไม่แฟร์ แต่พ่อ แม่เข้าใจเเละให้พื้นที่ประมาณหนึ่ง
แต่ตอนนี้ไม่มีใครให้ฝ่ายความมั่นคงไปขู่ได้ เมื่อก่อนทรายก็โดน ตั้งแต่ช่วงแรกๆ ซึ่งเราก็เข้าใจเลยว่า ข้อจำกัดตรงนี้ราคามันแพงเกินกว่าที่เขาจะจ่ายไหว ซึ่งก็เข้าใจได้ เพราะตอนนั้นทรายเองก็ใจเสีย จนป่วยไปเลย มันรู้สึกแย่ว่า เราอ่อนแอและคิดว่าโดนแค่นี้ก็ยอมแล้ว แต่ตอนนั้นมันเกินรับมือจริงๆ เพราะเราไม่สามารถรับประกันความปลอดภัยของคนรอบๆ ตัวเราได้
The Isaan record : แล้วตอนนี้มีผลกระทบเรื่องงานไหม
ทราย: เรื่องงานก็ดีค่ะ ว่างดี อย่าคิดว่ามันเป็นผลกระทบเลยค่ะ มันก็ว่างดี จริงๆ มันก็เป็นมาซักแล้ว ตั้งแต่ออกมาแสดงจุดยืนทางการเมือง เพราะคนมักคิดว่า ดารา นักแสดงต้องไม่เกี่ยวข้องกับการเมือง แต่ความจริงการเมืองมันอยู่ในทุกที่ มันก็กลายเป็นเรื่องประหลาดว่า ถ้าใครสักคนจะพูดเรื่องนี้ มันไม่ตรงกับแนวโน้มของผู้ร่วมวงการคนอื่น เราก็จะยิ่งดูประหลาด
The Isaan record: ตอนนี้คนเริ่มพูดเรื่อง 112 ในที่สาธารณะมากขึ้นแล้ว
ทราย: มันต้องคุยกันในที่สาธารณะได้แล้ว ไม่ใช่การคุยกันแบบหรี่เสียง ทำไมเราตั้งคำถามกับบางคนได้ แต่ทำไมกับบางคนไม่ได้ มันประหลาด ขนาดเราถามกันเองยังถามได้
The Isaan record: ถึงเวลาพูดเรื่องนี้บนดินหรือยัง
ทราย: ถึงแล้ว ถึงแล้วสิ ถ้ามันเขียนอยู่บนโลกนี้ มันก็ต้องพูดถึงได้ ถ้ามันจะพูดถึงไม่ได้ก็ไม่ต้องเขียนมันขึ้นมา ก็ง่ายๆ ตรงไปตรงมา
The Isaan record: หลังศาลตัดสินให้ อัญชัน (ปรีเลิศ อดีตข้าราชการกรมสรรพากร จำคุก 87 ปี เพราะแชร์คลิปยูทูปเกี่ยวกับสถาบันกษัตริย์) ทำให้รู้สึกกลัวไหม
ทราย : ส่วนตัวก็โอเค ไม่ได้รู้สึกดีใจในสิ่งที่เกิดขึ้นกับพี่เขา รู้สึกขมขื่น แต่ไม่ได้หมายความว่า จะทำให้ทรายหยุด ถ้ามันเป็นสิ่งที่รู้สึกว่า ถ้าทำแบบนี้เเล้วมันจะได้ผล มันก็ควรจะหยุดมูฟ (เคลื่อนไหว) แต่มันไม่ได้แล้ว ในนาทีนี้ เพราะว่ามันรุนแรงมาก อาจจะได้ผลในการสร้างความกลัว แต่มันไม่สมเหตุสมผลมาก
คุณไม่สามารถปิดเรื่องแบบนี้ไว้ตลอดกาล ยังไงความจริงความโปร่งใสมันก็มีพลังที่สุดที่เราจะเอามาพูดกันได้ ไม่เห็นด้วยก็ได้นะ แต่มันควรมีพื้นที่ให้ทั้งสองฝั่งได้พูด ไม่ใช่อีกฝั่งพูดได้ แต่อีกฝั่งโดนจับอยู่ฝ่ายเดียวตลอด การทำแบบนี้มันยิ่งทำให้คนเกิดความสงสัย ถ้าตอบคำถามนี้มันง่ายกว่า เข้าใจง่ายกว่า อธิบายง่าย คนเชียร์ก็เชียร์ได้สุดใจ ทำแบบนี้มันประหลาด ส่วนคดีของคุณอัญชัน คือ รู้สึกว่า มันแย่ แย่นะ คือ คำในหัวมันมีแต่คำว่า “แย่”
The Isaan record: อยากจะบอกถึงคนที่ออกมาเคลื่อนไหวเรื่องนี้อย่างไร
ทราย: มันเป็นการสะสมของความของความเข้าใจ ความรู้สึกประหลาด ทำไมเราถามไม่ได้ ทำไมคนนี้ถามแล้วต้องโดนโทษหนักขนาดนี้ มันไม่สมเหตุสมผล อย่างสมมติว่า ทรายฆ่าคน โทษมันก็ไม่หนักเท่านี้ เเต่อันนั้นมันตรงไปตรงมา คือ เราใช้มีดแทงคนหนึ่งตาย แต่เรารอดโดยที่ถือมีดอยู่ในมือ มันยังมีวิธีแก้คดีอีกหลายทาง คือ บรรดาลโทสะ แต่นี่ คือ กล้ามาก เก่งมาก ขอบใจ มีสิทธิ์ติดคุก คือ ทรายไม่ได้โดนแค่ 112 เท่านั้น ยังโดนข้อหาตามมาตรา 116 พ.ร.บ.ความสะอาดฯ อีกหน่อยถ้าจอดรถทับเส้นขาว แดง ก็น่าจะโดนด้วย
The Isaan record: ตอนนี้มีคนติดคดี 112 เป็นร้อย คิดว่าสังคมควรมีทางออกอย่างไร
ทราย: อันนี้คิดแบบสุดโต่งนะ ถ้าถามกันหลายคนก็อาจจะแจกหมาย (เรียก) ไม่ทัน ถ้าพูดกันเป็นปกติ คิดว่า หลายคนอาจจะสังเกตดูก็ได้ เมื่อต้นปี 2563 ยังไม่มีใครกล้ามาถามอะไรแบบนี้ คือ ตอนนี้เส้นมันขยับ เพดานมันสูงขึ้นเรื่อยๆ เส้นที่มองไม่เห็นมันยิ่งขยับขึ้นไป แต่เปรียบกับที่เคยเจอตอน 2554-2555 คือ มันขยับสุดแล้ว เราไม่ได้อยากขยับเพื่อไปแกล้งหรือไปกวนตี-เขา แต่มันเป็นการตั้งคำถาม
The Isaan record: ตอนนี้ชีวิตลงตัวไหม
ทราย: ก็ลงตัวนะ รู้สึกว่า จัดการได้ มันก็ค่อนข้างโอเค อย่างในช่วงนี้จริงๆ มันก็มีคิวงานอยู่ ในส่วนของงานรีวิว ซึ่งก็ทำอยู่เป็นปกติ เช่น การรีวิวรองพื้นไปชุมนุมว่าทนแดด ทนแก๊สน้ำตา เป็นต้น ซึ่งแบรนด์ต่างๆ ก็น่ารัก หลายแบรนด์เข้าใจ แต่มันต้องจริงๆ นะ ส่วนพวกงานกองถ่าย ช่วงโควิดก็ทำได้ยาก คิวงานก็จะเลื่อนๆ หวังว่า จะไม่ยกเลิก
The Isaan record: นับจากนี้คิดว่า ชีวิตจะเปลี่ยนไปไหม
ทราย: มันไม่มีใครเปลี่ยนเราได้นะ ถ้าเราไม่ได้เป็นคนเชื้อเชิญ มันเปลี่ยนทรายไม่ได้หรอก ถ้าทรายไม่ออกมา เพราะเราเป็นคนเลือกเองว่า จะทำ หรือไม่ทำอะไร มันเป็นความตั้งใจอยู่แล้ว เพราะครอบครัว พ่อ แม่ ทรายก็ดูเเลจนสุดมือแล้ว น้องๆ ก็โตแล้ว ดูแลตัวเองได้แล้ว มีหน้าที่การงาน ความเป็นพี่คนโตก็เป็นห่วง ทีนี้มันเป็นพื้นที่ของเรา ซึ่งน้องๆ ทุกคนก็เข้าใจ มีแฟนก็เลิกไป เราจะได้ไม่ต้องเครียด เราจะเรียกร้องให้เขาและครอบครัวเขาเข้าใจในจุดนี้ไม่ได้ ถ้าเขาไม่ได้เข้าใจมาตั้งแต่แรก ซึ่งทรายเองก็ขี้เกียจเล่า
เพราะตั้งแต่สลายการชุมนุมปี 2553 นี่ก็เข้าปีที่ 11 แล้ว เราก็มีคำถามมาเรื่อยๆ รู้สึกว่า เราไม่ต้องไปทำอะไรเพื่อพิสูจน์อะไรกับใคร เเต่ทำ เพราะเเค่อยากทำอยู่แล้ว และเราก็มีเวลา มีเงินเก็บที่จะดูแลตัวเองได้ มันเป็นพื้นที่ๆ เราทำได้อยู่แล้ว
The Isaan record: จะยังคงบทบาทนี้ไปอีกนานแค่ไหน
ทราย: ไม่รู้ค่ะ มันไม่ใช่เรื่องที่เราจะอนุญาตตัวเองได้อย่างเดียว มันเป็นความรับรู้ของคนที่ทำร่วมกัน หลายๆ ก็จะรู้ แล้วก็สนับสนุนค่าอาหารแมวมา ซึ่งทรายก็พยายามใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด แล้วทรายก็มองในความเป็นราษฎรที่ทุกคนก็เชื่อใจกันว่า ช่วยทำอะไรหลายๆ อย่างแทนพวกเขาได้ แต่ละมูฟที่ทำก็จะทำให้มันโอเคที่สุด
อาจจะทำจนกว่าเงินหมดไหม เงินหมดก็เอาแรงทำต่อได้ มันก็ทำต่อได้ อาจจะไปให้สุดแรง เพราะว่าต่อให้ประเทศดีที่สุด สงบที่สุด สวัสดิการเป๊ะที่สุด มันก็ต้องมีเรื่องให้คุย ให้อัพเดตกัน มันไม่มีกฎอันไหนที่ใช้แล้วมันดีที่สุด ใช้อีก 100 ปีก็ต้องเปลี่ยน คือ มีภารกิจหน้าที่ๆ ต้องทำอยู่ ก็ยินดีที่จะทำอยู่ต่อไปเรื่อยๆ
The Isaan record: เคยคิดไหมว่า จะก้าวกระโดดเข้ามามีบทบาทแบบนี้
ทราย: ไม่เคยเลย ไม่คิดว่า ตัวเองจะมีประโยชน์อะไรได้มากเท่าที่ทำอยู่ รู้สึกว่าใครว่า ตัวเองเล่นละครอยู่แล้ว เราจะมานั่งอยู่กลางนา แล้วคุยเรื่อง 112 หรืออะไรแบบนี้ ซึ่งทรายคิดว่า ในเรื่องเหมืองหรือเรื่องโครงสร้างปัญหามันเป็นเรื่องธรรมดา ทรายคิดว่า ทุกคนในทุกวงการสามารถคุยกันได้ ไม่ว่า จะประกอบอาชีพอะไร
The Isaan record: แล้วมาอยู่เหมืองทอง จ.เลย ได้อย่างไร
ทราย: มันเป็นแนวทางต่อเนื่องจากการชุมนุม หรือแฟลชม็อบจากส่วนกลาง คือ กรุงเทพฯ ส่วนใหญ่จะเป็นนักศึกษา เยาวชน แต่ในช่วงเดียวกันมันจะมีการชุมนุมของคนแต่ละพื้นที่ ออกมาพูดเรื่องสิทธิของพวกเขา ทั้งจากเหมืองตะกั่วพัทลุง หาดใหญ่ จ.สงขลา ซึ่งมันมาคู่กัน แต่ตอนนั้นแฟลชม็อบมีสีสันมากกว่า
หลายครั้งที่มีการชุมนุมจะมีคนจากต่างจังหวัดมาสมทบ เราเห็นความจริงใจของเขา เพราะทุกคนมีเรื่องที่อยากจะสื่อสาร อยากแสดงพลังในสิ่งที่เรียกร้อง เราจึงมองว่า ถ้าจะสนับสนุน ไม่จำเป็นต้องรอให้เขามาหาเราอย่างเดียว แต่เราควรจะออกไปด้วย
และมันตลกมากนะที่ เมื่อ 20-30 ปีที่แล้ว มีการเรียกร้องเรื่องเขื่อน เรื่องเหมือง พอมาตอนนี้ก็ยังคงพูดเรื่องเดิม มันเป็นวิธีการจัดการที่มันตกยุคไปแล้ว เขาไม่ทำกันแล้ว เเต่เรายังพูดกันเรื่องเดิมๆ อยู่ พื้นที่เหมืองทอง จ.เลย ก็ต่อสู้กันมามากว่า 10 กว่าปี ก็ยังไม่จบและยังไปไม่ถึงแผนฟื้นฟูอย่างเต็มที่
ตอนนี้ราษฎรทุกคนกำลังสื่อสารเรื่องเดียวกันอยู่ นั่นคือ ปัญหาเชิงโครงสร้าง อาจจะไม่เหมือนกันในเรื่องรายละเอียด แต่ประเด็นหลักมันเป็นเรื่องเดียวกัน แต่ว่ามันอัดแน่นมาก ทั้งโดนหมาย (เรียก) โควิดระบาด จนมาถึงต้นปี 2564 แต่ก็โควิดก็ระบาดอีกรอบ มันทำให้พื้นที่ในกรุงเทพฯ มีความจำกัด รวมกลุ่มลำบาก ก็เลยออกมาข้างนอก ก็จะวนๆ ไปหลายที่ หลายจังหวัด
The Isaan record : อยากเห็นสังคมเป็นแบบไหน
ทราย: ก็เป็นแบบที่ว่าจะต้องไม่มีคนติดคุกเพราะว่าแชร์คลิป หรือทำปฏิทิน หรือสงสัยอะไรอย่างนี้ มันเป็นไปได้นะ ซึ่งทั่วโลกเขาก็ทำให้เห็นแล้วว่าเขาก็มีชีวิตอยู่กันได้
เรื่องราวที่เกี่ยวข้อง
