วีดีโอ

มืองสกลนครได้ชื่อว่า เป็นเมืองแห่งวีรบุรุษประชาธิปไตย ที่เป็นครูทางความคิดหลายคน อย่าง เตียง ศิริขันธ์ ครอง จันดาวงศ์​ จิตร ภูมิศักดิ์ The Isaan Record จึงตามรอยบรรดาบรมครูเหล่านั้นว่า แม้ชีวิตพวกเขาจะดับสูญ แต่ได้ส่งพลังความคิดทางประชาธิปไตยไว้บนเทือกเขาภูพานอย่างไร

ในอดีต “ป่าดงพระเจ้า” เคยเป็นฐานปฏิบัติการของคอมมิวนิสต์กินพื้นที่ 4 อำเภอจังหวัดกลนคร ป่าแห่งนี้เป็นที่สนับสนุนของเตียง ศิริขันธ์ และวีรบุรุษภูพานอีกหลายคน อีกทั้งยังเป็นชัยภูมิทางการเมืองในการจัดตั้งชาวบ้านให้มีความคิดอ่านทางการเมืองที่มีความสำคัญต่อประวัติศาสตร์การเมืองอีสาน The Isaan Record ลงพื้นที่ถอดสลักชุดความคิดของนักแสวงหาที่เคยใช้ชีวิตเป็นคอมมิวนิสต์ในดงป่าใหญ่แห่งนั้นว่า จนถึงวันนี้พวกเขาได้เรียนรู้อะไรจากการเข้าดงพระเจ้า

ท่ามกลางข่าวการไล่รื้อทำลายประวัติศาสตร์สนามบินเสรีไทยบ้านนาคู จ.กาฬสินธุ์ The Isaan Record ได้ลงพื้นที่สำรวจสนามบินเสรีไทยอีกแห่ง แต่อยู่ที่ จ.สกลนคร ซึ่งเป็นสนามบินเพียงแห่งเดียวของเสรีไทยที่ยังคงเหลือร่องรอยที่ทำให้เห็นว่าเคยมีประวัติศาสตร์ทางการเมืองที่เชื่อมต่อในการกู้ชาติจากครอบงำของญี่ปุ่นในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่ชาวอีสานได้ร่วมต่อสู้

บาดแผลจากการถูกจำคุก ถูกดำเนินคดีทางการเมืองทำให้ “ปติวัฒ สาหร่ายแย้ม” หรือหมอลำแบงค์ รู้สึกว่า ตัวเองถูกลดทอนความเป็นมนุษย์และถูกดิสเครดิตในฐานะศิลปิน นอกจากจะกระทบต่อจิตใจแล้วยังกระทบต่อชีวิต การงาน เขาจึงเสนอให้ออกกฎหมายนิรโทษกรรมเพื่อลบล้างคดีที่เกิดขึ้นกับนักโทษทางการเมืองทั้งหมด

เมื่อเอ่ยชื่อจังหวัดร้อยเอ็ด ผู้คนมักขำขัน ชวนหัวอยู่เสมอ คงเพราะเป็นเมืองที่เป็นตัวเลขเพียงจังหวัดเดียวในประเทศไทย The Isaan Record ตามหาที่มาของชื่อนี้ก็พบว่า ชื่อนี้มีตำนานเล่าขานมานาน เกี่ยงข้องกับอุรังคนิทาน ซึ่งเชื่อมโยงกับตำนานการสร้างพระธาตุสำคัญในภาคอีสาน รวมถึงความเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจและอาณาจักรขอมในอดีตก็มีให้เห็นในอดีตของเมืองนี้

แม้ จิตร ภูมิศักดิ์ จะจากไปในราวป่า จ.สกลนคร กว่า 56 ปีแล้ว แต่ตัวอักษรเขายังปลุกใจผู้คน โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ให้ขุดค้นและเดินตาม การจัดงานรำลึกการจากไปของเขาเมื่อวันที่ 5 พฤษภาคมที่ผ่านมาจึงมีคนรุ่นใหม่ไปร่วมรำลึกในฐานะลูกศิษย์จำนวนมาก กชกร บัวล้ำล้ำ Citizen Reporter ลงพื้นที่พูดคุยกับพวกเขาเหล่านั้นเพื่อฟังเสียงคนรุ่นใหม่ที่มีต่อ “จิตร ภูมิศักดิ์”

กงล้อประวัติศาสตร์ของขบวนการผู้มีบุญอีสานหมุนกลับมาที่เดิม แต่คราวนี้เป็นรุ่นลูกหลานของผู้มีบุญบ้านสะพือ อุบลฯ เติบโตกลายเป็นส่วนหนึ่งของการต่อสู้ทางการเมืองเรียกร้องเพื่อชีวิตที่ดีกว่า ซึ่งเป็นการต่อสู้ของกบฎผู้มีบุญอุบลฯ เมื่อ 120 ปีที่แล้ว แต่กลับถูกปราบปราม ไล่ล่า และจับกุม 

แม้เหตุการณ์การลุกฮือของกลุ่มผู้มีบุญในพื้นที่ต่างๆ ของลาวฝั่งขวาแม่น้ำโขงจะผ่านมาแล้วกว่า 120 ปี แต่เรื่องราวยังคงหลงเหลือผ่าน “กลอนลำและผญา” ถือเป็นบันทึกปากเปล่าที่บอกเล่าผ่านมาจากรุ่นสู่รุ่น “ย่ากา” เป็นคนหนึ่งที่บันทึกเรื่องราวการเปลี่ยนแปลงของเมืองกาฬสินธุ์ผ่านผญาจนสร้างความไม่พอใจให้แก่รัฐสยามจนถูกลงโทษและกล่าวหาว่า เป็นผีบุญ