เป็นเวลากว่า 14 ปี ที่ชาวบ้านลุ่มแม่น้ำชีจังหวัดร้อยเอ็ดและยโสธร ต้องต่อสู้ในกรณีการเรียกร้องสิทธิในการเยียวยาผลกระทบจากโครงการโขง ชี มูล และเวลาหลายปีที่ผ่านมาภาครัฐและนักการเมืองคือผู้มีอำนาจการออกแบบนโยบายการบริหารจัการน้ำขนาดใหญ่ในภาคอีสาน แต่กลับไม่ได้มีการแก้ปัญหาการบริหารจัดการน้ำอย่างเป็นระบบและศึกษาผลกระทบที่เกิดขึ้น อีกทั้งยังจะมีการสร้างเขื่อนเพิ่มเติมในชื่อโครงการ โขง เลย ชี มูล
เช้าวันหนึ่ง ขณะที่ทรงพล สนธิรักษ์ บัณฑิตคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ยืนต่อหน้ากรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ในพิธีรับพระราชทานปริญญาบัตร เช้าวันนั้น เขาใช้เวลา 1.5 วินาที ชูสัญลักษณ์ 3 นิ้ว ต่อหน้าพระพักตร์ ไม่ว่าโดยตรงหรือโดยอ้อม เหตุการณ์ในวันนั้นนำมาสู่ความยุ่งยากหลายประการในชีวิต โดยเฉพาะการถูกเพ่งเล็งในฐานะนักเคลื่อนไหวทางการเมือง
เมื่อวันที่ 18 มกราคม ที่ผ่านมา แบม อรวรรณ ภู่พงษ์ และ ตะวัน ทานตะวัน ตัวตุลานนท์ สองนักกิจกรรม ประกาศยื่นขอถอนประกันตัวเองในคดีตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 รวมถึงการอดน้ำอดอาหารเพื่อให้กระบวนการยุติธรรมปฏิบัติตามข้อเรียกร้อง 3 ข้อ
“คิดถึงทุ่งลุยลาย” ที่ขับร้องโดย เย็นจิตร พรเทวี เป็นหนึ่งบทเพลงจากอัลบั้มที่มีชื่อเดียวกันกับชื่อเพลง วางจำหน่ายโดยค่ายเสียงสยาม เพลงต้นฉบับเดิมนั้นมีจังหวะช้า ฟังง่าย และได้มีการนำมาทำเวอร์ชั่นใหม่ในหลายต่อหลายครั้ง ซึ่งกิจกรรมรับน้องเชิงสร้างสรรค์จากกลุ่มสันทนาการของนักศึกษามหาวิทยาลัยขอนแก่น มีการนำเพลงดังกล่าวมาเป็นหนึ่งในเพลงเชียร์ และผสมผสานไปกับท่าเต้น เกิดเป็นเอกลักษณ์ จนชาว มข. จะรู้กันว่า “เพลงทุ่งลุยลาย คือ เพลงชาติ มข.”
ถ้าโควิดไม่มาเยือน “สมร พมรลี” แม่ค้าชาวขอนแก่น คงไม่สูญเสียอาชีพการขายของบนรถไฟไป ทั้งที่อยู่กับอาชีพนี้เกือบชีวิต แต่เมื่อการรถไฟฯ ไม่ให้ขาย เธอที่เป็นเสาหลักครอบครัว ต้องเลี้ยงหลายชีวิตจึงจำเป็นต้องดิ้นรนให้อยู่รอดด้วยการหาบเร่ช่วงกลางคืน ซึ่งมีคู่แข่งน้อยกว่าและร้องเพลงเป็นของแถมให้ลูกค้า
วัด สถานที่แห่งความสงบ ร่มเย็น ที่พึ่งพาของพุทธศาสนิกชนและคนในชุมชนตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน แต่ในช่วงเวลาหนึ่ง วัดบูรพาภิรมย์ อำเภอส่องดาว จังหวัดสกลนคร ถูกใช้เป็นสถานที่สอบสวนและทรมานเพื่อรีดเค้นข้อมูลผู้เกี่ยวข้องกับคอมมิวนิสต์ ในช่วงปี พ.ศ. 2501-2506 ซึ่งอยู่ในรัฐบาลของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์
ครอง จันดาวงศ์ หรือ “ครูครอง” เจ้าของฉายาวีรบุรุษประชาธิปไตย อดีตครูใหญ่โรงเรียนสว่างวิทยา อำเภอสว่างแดนดิน จังหวัดสกลนครและอดีตสมาชิกขบวนการเสรีไทยที่เคลื่อนไหวต่อต้านญี่ปุ่นในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ก่อนจะจบชีวิตลงจากการต้องโทษประหารชีวิตในข้อกล่าวหาว่าเป็นหนึ่งในกบฏแบ่งแยกดินแดนอีสานโดยรัฐบาลของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เมื่อวันที่ 31 พฤษภาคม 2504 ณ ลานประหารสนามบินเสรีไทย อำเภอสว่างแดนดิน จังหวัดสกลนคร
หลังจาก จ.อุบลราชธานีเจอน้ำท่วมใหญ่เมื่อเดือนตุลาคมที่ผ่านมา ถือว่า ปริมาณน้ำสูงที่สุดในรอบ 43 ปี กระทบคนในพื้นที่กว่า 19 อำเภอ ประชาชนได้รับความเดือดร้อนอย่างน้อย 46,000 คน แม้วันนี้มวลน้ำจะลดลงจนพ้นภาวะวิกฤติแล้ว แต่สิ่งที่ตามมา คือ การจัดการปัญหาหลังน้ำท่วม ประชาชนจะกลับเข้าบ้านได้อย่างไร ในเมื่อเศษซากขยะทั้งเล็กและใหญ่ กิ่งไม้ ต้นไม้ที่รอยมาตามน้ำ เชื้อรา ตามกำแพง ร่องรอยจากน้ำท่วมยังฝังลึก บทบาทของอาสาสมัครมูลนิธิกระจกเงาจึงเกิดขึ้นเพื่อช่วยคนในพื้นที่แต่ละครัวเรือนได้กลับเข้าบ้านอีกครั้ง
การเก็บแบร์รี่และผลไม้ป่าในยุโรป เป็นอาชีพที่สร้างรายได้ให้กับแรงงานอย่างเป็นกอบเป็นกำ จนเป็นอาชีพยอดนิยมของแรงงานไทย โดยเฉพาะชาวอีสาน พวกเขาลงทุนข้ามน้ำ ข้ามฟ้าเพื่อไปขุดทอง พลิกชีวิต แต่บางคนต้องฝันสลาย
นอกจากทำนาจะไม่เคยได้กำไรแล้ว การที่เห็นผลผลิตต้องจมไปต่อหน้าต่อตาในช่วงน้ำท่วมยังทำให้ชาวนาอำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม น้ำตาแทบร่วง ยิ่งเมื่อพวกเขาต้องเจอภาวะน้ำท่วมซ้ำซากสองปีซ้อน บางครอบครัวจึงแทบไม่เหลืออะไร
“ตลาดกีบหมู” อยู่บนถนนสุเหร่าคลองหนึ่ง กรุงเทพฯ เป็นตลาดนัดของเหล่าแรงงานที่ส่วนใหญ่มาจากแดนอีสาน ตั้งแต่เช้าตรู่พวกเขาจะสะพานกระเป๋าเพื่อรอนายจ้างมารับไปทำงานรายวัน ส่วนใหญ่เป็นงานที่ใช้ความเสี่ยงกว่าปกติ แต่พวกเขาก็ยอมเพราะด้วยค่าจ้างที่สูงกว่าลิ่ว คนที่รับความเสี่ยงได้อาจจะได้ค่าจ้างสูงถึงวันละ 1,000 บาท แต่ผลร้ายอาจนำมาสู่ความตาย
น้ำท่วมจางหายจากชุมชนมิตรภาพ จ.ขอนแก่นไปกว่าเดือน แต่น้ำตาจากต้องถูกไล่ที่ ถูกไล่รื้อยังคงตกลงในหัวใจของคนในชุมชนแห่งนี้ พวกเขาไม่รู้ว่า ชะตากรรมของพรุ่งนี้จะเป็นอย่างไร เพราะพื้นที่ในชุมชนอยู่ในเป้าหมายของการพัฒนาและก่อสร้างรถไฟความเร็วสูง
