สมาคมคนทามถอดบทเรียนความสูญเสียจากเขื่อนราษีไศลและการต่อสู้ของคนอีสานในการจัดการน้ำ ย้ำชัดชาวบ้านถูกหลอกด้วยวาทกรรมอีสานแล้งต้องมีอีสานเขียว แต่กลับต้องไร้ที่ดินทำกิน
Citizen Reporter of The Isaan Record เรื่องและภาพ
หายนะที่เกิดขึ้นกับคนอีสานจากโครงการโขงชีมูล ไม่สามารถประเมินความเสียหายได้ แต่รัฐไม่เคยสรุปบทเรียน ตรงกันข้ามกลับเข็นโครงการใหม่ ภายใต้ชื่อ “โขง เลย ชี มูล” เพื่อผันน้ำแก้แล้งในอีสาน ฤาตำนานการผันน้ำในอดีตยังสร้างความเจ็บปวดไม่พอ
งานวิจัยไทบ้านของคนลุ่มน้ำมูล ไม่เพียงพิสูจน์ว่า ชาวบ้านก็เป็นนักวิจัยได้ แต่พิสูจน์ด้วยว่า คนที่ได้รับความผลกระทบจากโครงการของรัฐก็มีสิทธิบันทึกความเสียหาย โดยเฉพาะจากการสร้างเขื่อนราษีไศลที่ไม่ถามความต้องการของ “ไทบ้าน” ก่อนลงเสาเข็ม
“รัฐสร้างเขื่อนเก็บน้ำ แต่ชาวบ้านกลับไม่ได้ใช้ประโยชน์ ตรงกันข้ามกลับทำให้เกิดผลกระทบมากมาย ฉันอยากให้เอาเขื่อนออก เอาที่ดินเราคืน เอาธรรมชาติของเราคืนมา”ผา กองธรรม หนึ่งในผู้ต่อต้านเขื่อนราษีไศล กล่าว
กว่า 27 ปีที่เขื่อนราษีไศลถูกสร้างขึ้นด้วยวาทกรรม “เขื่อนจะนำความเจริญมาสู่อีสาน” แต่ผ่านมานานกว่า 3 ทศวรรษ ชีวิตของชาวร้อยเอ็ด สุรินทร์ และ ศรีสะเกษ แทบพังทลาย
ความเจ็บปวดจากการสร้างเขื่อนราษีไศลยังคงเป็นบาดแผลมาจนถึงทุกวันนี้ โดยรัฐอ้างว่า เป็นไปตามโครงการผันน้ำโขงชีมูล ถือเป็น 1 ใน 22 แห่ง เริ่มสร้างเมื่อปี 2536 แต่กลับมีผู้ได้รับกระทบถึง 200 หมู่บ้าน สูญเสียที่ดินทำกินนับล้านๆ ไร่ ผ่านมากว่า 27 ปี บางส่วนยังไม่ได้รับค่าชดเชย
ความพยายามสร้างเขื่อนและประตูน้ำในแม่น้ำสงครามตามแผนบริหารจัดการน้ำของรัฐอาจทำลายระบบไหลของตามธรรมชาติในแม่น้ำ และทำให้ระบบนิเวศบริเวณนี้เปลี่ยนแปลงไป ซ้ำรอยเขื่อนปากมูนและเขื่อนราษีไศล
การสร้างเขื่อนนอกจากทำให้สูญเสียที่ดินทำกินแล้ว ประชาชนยังสูญเสียโอกาสทำประโยชน์ในป่าบุ่งป่าทามด้วย ความสูญเสียดังกล่าวจึงนำมาสู่การเรียกร้องค่าชดเชย
