อติเทพ จันทร์เทศ

แม้การสั่งยิ่งครูครอง จันดาวงศ์ ณ ลานประหาร อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนครด้วยกระสุนปืนกว่า 90 นัด เมื่อ 61 ปีที่แล้วจะทำให้ผู้คนที่รู้ข่าวหวาดผวากับข้อหากบฏต่อราชอาณาจักร แต่ตอนนั้นวิทิต จันดาวงศ์ ลูกชายคนโต เชื่อมั่นว่า ในอนาคตพ่อเขาจะกลายเป็นวีรบุรุษ The Isaan Record คุยกับวิทิตในวัย 83 จากเรื่องเล่า ณ ลานประหารถึงการเติบโตของคนรุ่นใหม่ “ไม่มีอะไรที่ได้มาด้วยการไม่สู้”

คุยกับ “เป็ด-ยุทธนา ดาวเจริญ” เจ้าของร้านคาเฟ่ส่งสาร จ.อุบลฯ ที่ต้องการสร้างพื้นที่แลกเปลี่ยนความคิดของชาวอุบลฯ ที่ไม่ได้ต้องการเพียงแค่เสิร์ฟกาแฟ แต่เป็นพื้นที่กลางให้คนได้เจอกัน สร้างพื้นที่ศิลปะและแหล่งพบปะรวมตัวของเหล่านักคิด นักเขียน นักเคลื่อนไหวในอุบลฯ เหมือนคาเฟในฝรั่งเศสก่อนการปฏิวัติ 

ท้าวปัญญาเป็นเจ้าเมืองคนสุดท้ายของเมืองขุขันธ์ที่อยู่ในความทรงจำของชาวศรีสะเกษ มีอนุสาวรีย์และการจัดประเพณี “แซนโฎนตา” เพื่อแสดงความระลึกถึงทุกปี ในอดีตรัฐสยามได้ลดบทบาทอำนาจเจ้าเมืองลงและรวมเมืองขุขันธ์เข้ากับศรีสะเกษทำให้ความเป็นเมืองเก่าแก่ที่ก่อตั้งมาตั้งแต่ปี 2302 เลือนหาย

 ความทรงจำศึกโนนโพธิ์ ณ หมู่บ้านสะพือ อ.ตระการพืชผล จ.อุบลฯ ถูกบอกเล่าจากรุ่นสู่รุ่น มีทั้งเรื่องแล่าและกลอนลำ รวมถึงสัญลักษณ์หมวกใบลานการเข้าองค์ดินก่าน ผู้นำผีบุญในอดีตเมื่อ 121 ปีก่อน “โนนโพธิ์”จึงถือเป็นทุ่งสังหารอีสานจากปืนใหญ่ของรัฐ มีคนล้มตายกว่า 400 คน ชาวบ้านหวังว่า สักวันหนึ่งจะเกิดพิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ในชุมชนขึ้น