1
แม้ยังเหนื่อยล้าจากการสอนคาบเช้า แต่เมื่อกลับถึงห้องพักอาจารย์ อนันต์ก็หยิบงานเขียนของนักศึกษาขึ้นมาตรวจทันที เป็นครั้งแรกในรอบสองปีที่เขามีโอกาสตรวจงานนักศึกษาจากกระดาษ หลังต้องตรวจผ่านหน้าจอคอมพิวเตอร์และแท็บเล็ตมาตลอดในช่วงที่ประเทศเผชิญกับโรคระบาดระลอกแล้วระลอกเล่าจนสถาบันการศึกษาที่เขาทำงานอยู่ต้องปรับการเรียนการสอนเป็นรูปแบบออนไลน์
การสอนวิชาการเขียนเรียงความภาษาอังกฤษทำให้อนันต์ต้องใช้สายตาและเวลาเพื่ออ่านงานเขียนของนักศึกษาจำนวนมาก แม้เหนื่อยล้าและเบื่อหน่ายอยู่บ้าง แต่การกลับมาสอนในห้องเรียนและได้อ่านงานจากหน้ากระดาษอีกครั้งทำให้เขาเหมือนฟื้นตื่นจากการหลับใหลอันยาวนาน การได้สัมผัสเนื้อกระดาษและใช้ปากกาขีดเขียนเป็นเส้นสายและถ้อยคำทำให้เขารู้สึกถึงเลือดเนื้อความเป็นมนุษย์อีกครั้ง เขาอ่านงานเขียนของนักศึกษาชิ้นแล้วชิ้นเล่าด้วยความคิดโลดแล่นลื่นไหล ปากกาแดงในมือขวาตวัดเส้นสายขีดเขียนแก้ไขและให้คำแนะนำต่างๆ ลงบนหน้ากระดาษอย่างช่ำชอง เขาหวนนึกถึงช่วงเวลาสองปีของการสอนออนไลน์ นั่นคือช่วงเวลาแห่งความทุกข์ระทมที่สุดในชีวิตการสอนหนังสือกว่าสามสิบปีของเขา
การเผชิญหน้ากับความเปลี่ยนแปลงฉับพลันในวัยใกล้เกษียณทำให้อนันต์เหมือนร่วงหล่นสู่อนธการของหลุมดำที่แม้แต่แสงสว่างก็ถูกกลืนกิน เมื่อรัฐบาลมีคำสั่งล็อกดาวน์ มหาวิทยาลัยจึงประกาศให้อาจารย์ทำงานที่บ้านและปรับการสอนเป็นแบบออนไลน์ นับแต่นั้นความสับสนว้าวุ่นก็ก่อตัวในจิตใจเขา จากการยืนสอนหน้าชั้นเรียนมาเนิ่นนานจนวัยชรามาเยือน เขากลับต้องมาสอนหน้าจอคอมพิวเตอร์ เริ่มเรียนรู้โปรแกรมใหม่ๆ ที่จำเป็นต้องใช้ในการทำงาน ทุกอย่างคือสิ่งใหม่ที่เขาไม่เคยเผชิญ ประสบการณ์อันยาวนานและความมั่นใจในการสอนค่อยๆ ปลาสนาการไปเมื่อต้องย่างเท้าสู่พรมแดนเทคโนโลยีที่ไม่เคยคุ้น เขานั่งมึนงงมะงุมมะงาหราอยู่หน้าจอเป็นครึ่งค่อนชั่วโมงกว่าจะเข้าใจการใช้งานโปรแกรมการสอนออนไลน์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น Zoom, MS Teams หรือ Google Classroom นอกจากนี้เขายังลงทุนซื้อแท็บเล็ตมาใช้เพราะรู้ดีว่านับจากนี้คงต้องตรวจการบ้านนักศึกษาผ่านหน้าจอเป็นหลัก การเตรียมสอนหรืองานต่างๆ ก็ดูมากขึ้นเป็นเท่าตัวเมื่อทุกอย่างต้องทำผ่านหน้าจอ เขาต้องเตรียมสไลด์การสอนมากขึ้นและละเอียดขึ้น กิจกรรมหรือแบบทดสอบต่างๆ ที่เคยทำในห้องเรียนได้ บัดนี้ก็ต้องเตรียมผ่านโปรแกรมหรือแอปพลิเคชันเพื่อให้นักศึกษาทำได้สะดวกจากที่บ้าน
การตัดสินใจครองตนเป็นโสดมายาวนานอาจเป็นความผิดพลาดอีกอย่างหนึ่งในชีวิตของเขา ผลเสียมาสะท้อนให้เห็นในบั้นปลายเมื่อเขาไม่มีลูกหลานให้ไถ่ถามหรือให้คำแนะนำใดๆ เกี่ยวกับเทคโนโลยีได้เลย นั่นทำให้เขาต้องพึ่งพาตัวเองทุกอย่างและต้องพยายามเอาตัวรอดจากความเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ให้ได้ แม้จะทุลักทุเลเพียงใดก็ตาม
ในช่วงสัปดาห์แรกๆ ของการสอนออนไลน์ อนันต์รู้สึกว่าเขากลายเป็นตาลุงเฉิ่มเชยและตัวตลกในสายตาของนักศึกษาไปเสียแล้ว กว่าจะเริ่มสอนได้ เขาก็เสียเวลาอยู่หลายนาที เพราะกดปุ่มผิดๆ ถูกๆ งกๆ เงิ่นๆ เหมือนเด็กน้อยที่เพิ่งได้ของเล่นชิ้นใหม่และกำลังทำความเข้าใจวิธีเล่น บางครั้งเขาบรรยายเนื้อหาไปแล้วเป็นสิบนาที จึงรู้ตัวภายหลังว่าลืมเปิดไมโครโฟน นักศึกษาจึงเห็นเพียงอาจารย์ชราคนหนึ่งอ้าปากพะงาบๆ ไร้สุ้มเสียงคล้ายกำลังเล่นเกมใบ้คำ ความไร้เดียงสาทางเทคโนโลยีสมัยใหม่ทำให้เขาตระหนักว่าเวลาของเขาใกล้หมดลงเต็มทีแล้ว
และความเปลี่ยนแปลงที่มาพร้อมกับสถานการณ์โรคระบาดนี้ก็เหมือนเป็นตัวเร่งให้เวลาของเขาในวิชาชีพนี้น้อยลงไปอีก
2
ตอนนี้อนันต์ตรวจงานเขียนไปแล้วเกือบสิบชิ้นด้วยความลื่นไหลและมีชีวิตชีวาอย่างที่เขาไม่เคยรู้สึกมานาน แต่แล้วเขาต้องชะงักเมื่ออ่านงานชิ้นหนึ่งจบลง เขาอ่านเรียงความชิ้นนี้ถึงสองรอบ พินิจพิเคราะห์อย่างละเอียดก่อนยิ้มให้ตัวเองด้วยความอิ่มเอมใจ เรียงความของนักศึกษาคนนี้สมบูรณ์แบบทุกด้าน ทั้งเนื้อหา การเรียบเรียงความคิด และไวยากรณ์ เขาไม่มีความจำเป็นต้องแก้ไขอะไรเลย เรียงความชิ้นนี้ไร้ที่ติจนเขาคิดว่าเด็กคนนี้ต้องมีพื้นฐานภาษาอังกฤษในระดับดีมาก หรือไม่ก็เคยเรียนต่างประเทศมาก่อน หรือบางทีอาจต้องยกประโยชน์ให้อาจารย์ผู้สอนไวยากรณ์พื้นฐานตอนปีหนึ่งที่สามารถพัฒนานักศึกษาให้มีศักยภาพได้ขนาดนี้
ด้วยความดีใจที่เจอผลงานอันโดดเด่นของนักศึกษา เขาจึงเดินไปหาอาจารย์อีกคนที่อยู่ห้องติดกัน เมื่ออาจารย์หนุ่มห้องข้างๆ เปิดประตูออกมา อนันต์ยื่นเรียงความของนักศึกษาให้ดูทันทีพร้อมสาธยายคุณงามความดีของงานชิ้นนี้อย่างยืดยาวด้วยความสุขล้นปรี่ อาจารย์หนุ่มยิ้มให้เขาก่อนรับงานชิ้นนั้นมาอ่านด้วยความสนใจ
ขณะที่ยืนมองอาจารย์หนุ่มอ่านเรียงความอยู่นั้น อนันต์พลันนึกถึงตัวเองเมื่อสามสิบปีก่อน ตอนนั้นเขาก็เหมือนอาจารย์หนุ่มคนนี้ เขาเป็นอาจารย์รุ่นใหม่ที่มีพลังล้นเหลือ สอนหนังสืออย่างมุ่งมั่นตั้งใจ เป็นที่รักของบรรดาลูกศิษย์ลูกหา หลายคนยกย่องให้เขาเป็นอาจารย์รุ่นใหม่ที่มีคุณภาพ เป็นความหวังและอนาคตของภาควิชาและคณะ แน่นอนว่าอนาคตอันงดงามทางวิชาการอ้าแขนรอต้อนรับเขาอยู่ แต่แล้วกาลเวลาก็ผันผ่านไปตามครรลองของมัน รู้ตัวอีกทีเขากลายเป็นอาจารย์ชราใกล้เกษียณที่ก้าวตามโลกไม่ทันและไม่เข้าใจความคิดความอ่านของเด็กรุ่นใหม่ เพียงแค่เห็นสังขารที่ร่วงโรยของเขา นักศึกษาหลายคนก็พร้อมแปะป้ายให้เขาเป็นสลิ่ม ทั้งๆ ที่เขาไม่เคยแสดงความคิดทางการเมืองให้ใครได้รับรู้ ใช่ว่าเขาไม่ปรับตัวหรือไม่เรียนรู้ให้เท่าทันโลกยุคใหม่ แต่ไม่ว่าจะพยายามอย่างไร โลกยุคใหม่มักวิ่งหนีห่างไปไกลเกินกว่าก้าวย่างอันเชื่องช้าของเขาจะตามทัน เขาจึงเป็นเพียงอาจารย์ตกยุคที่ถูกวันเวลากระหน่ำโบยตีอย่างไม่หยุดหย่อน
อาจารย์ที่เคยเป็นความหวังของวันพรุ่งนี้กลายเป็นเพียงวันวานที่กำลังจะผ่านพ้นไป
3
“ไม่ใช่แล้วพี่”
คำพูดของอาจารย์หนุ่มทำให้อนันต์หลุดจากกระแสความคิดของตนเอง แม้ยังไม่เข้าใจว่าเขาหมายถึงอะไร แต่จากสีหน้าที่เคร่งเครียดขึงขังของอาจารย์รุ่นน้อง อนันต์ก็พอเดาได้ว่าคงมีบางอย่างผิดปกติ
อาจารย์หนุ่มกลับไปนั่งที่โต๊ะทำงานและพิมพ์ข้อความบางอย่างบนโน้ตบุ๊กของตัวเอง เขาเคาะแป้นพิมพ์อย่างคล่องแคล่วรวดเร็ว สายตาจับจ้องหน้าจอด้วยสมาธิเปี่ยมล้น ไม่นานเขาก็เคาะแป้น Enter แล้วจึงหันหน้าจอมาหาอนันต์ สิ่งที่ปรากฏบนจอคือเว็บไซต์อะไรสักอย่างที่เขาไม่เคยเห็นมาก่อน แม้พอเข้าใจข้อความบนเว็บไซต์นั้น แต่อนันต์ยังไม่แน่ใจอยู่ดีว่ามันคืออะไรหรือเกี่ยวข้องกับเรียงความชิ้นนี้อย่างไร และคงเพราะร่องรอยงุนงงที่ปรากฏบนใบหน้าอย่างเด่นชัด อาจารย์หนุ่มจึงต้องอธิบายสิ่งที่เกิดขึ้นให้เขาฟัง
“เด็กไม่ได้เขียนงานชิ้นนี้เองครับ” อาจารย์หนุ่มเอ่ยเรียบๆ ก่อนขยายความต่อ “เรียงความชิ้นนี้ใช้เอไอเขียนครับพี่”
เอไอ? ปัญญาประดิษฐ์น่ะหรือ? อนันต์คุ้นชินกับคำๆ นี้อยู่บ้าง เพียงแต่เขาไม่เคยสัมผัสหรือมีประสบการณ์ในเรื่องนี้อย่างจริงจัง มันเคยเป็นเรื่องที่ไกลตัวเขาเหลือเกิน ทว่ายามนี้อิทธิพลของมันเริ่มรุกล้ำมาถึงการงานที่เขารับผิดชอบเสียแล้ว
“ผมลองพิมพ์เรียงความชิ้นนี้เข้าไปในเว็บนี้” อาจารย์หนุ่มอธิบายต่อ “มันเป็นเว็บที่ใช้ตรวจสอบว่างานเขียนชิ้นนั้นๆ ใช้เอไอเขียนหรือมนุษย์เขียน และอย่างที่พี่เห็นบนหน้าจอนั่นแหละ งานชิ้นนี้ใช้เอไอเขียนครับ และเว็บนี้ก็ค่อนข้างเชื่อถือได้ แต่ถ้าพี่ไม่เชื่อ ผมจะลองเว็บอื่นด้วยก็ได้ครับ ยังมีอีกหลายเว็บที่ใช้ตรวจสอบได้”
แม้เริ่มเข้าใจสิ่งที่อาจารย์หนุ่มอธิบาย แต่อนันต์ยังเตรียมใจไม่ทันที่จะรับมือกับความผิดหวังนี้ ไม่กี่นาทีก่อนเขาเพิ่งดีใจแทบคลั่งที่ค้นพบงานเขียนชั้นเลิศจากนักศึกษา เขาเหมือนเจอเพชรเม็ดงามที่ไม่มีผู้ใดพบเจอมาก่อน แต่แล้วสิ่งที่เขาค้นพบกลับกลายเป็นเพชรเก๊ ทุกอย่างกลายเป็นแค่เรื่องหลอกลวง เขาไม่อยากเชื่อเลยว่านักศึกษาจะทำเช่นนี้กับเขา
Your text is likely to be written entirely by AI.’ ข้อความบนหน้าจอประกาศก้องจนเขาไม่ต้องกังขาสิ่งใดอีก อนันต์รู้สึกว่าตนเองกำลังลอยคว้างไร้ทิศทางในห้วงอวกาศอันมืดสนิท และความมืดมนอนธการนั้นเหมือนจะขยายขอบเขตออกไปเรื่อยๆ อย่างไร้จุดสิ้นสุด
“ต่อไปพี่ต้องระวังให้มากขึ้นนะครับเวลาตรวจงานนักศึกษา” อาจารย์หนุ่มกำชับ “เดี๋ยวผมสอนพี่ใช้เว็บพวกนี้เองครับ ไม่ยากเลย”
อนันต์ยิ้มให้ด้วยความขอบคุณ แล้วจึงเดินกลับห้องพักตัวเองอย่างเลื่อนลอย เขานั่งบนเก้าอี้และหลับตาลงอย่างอ่อนล้า บอกตัวเองว่าที่นี่คงไม่ใช่ที่ของเขาอีกต่อไป มันไม่ใช่ยุคสมัยของเขาอีกต่อไปแล้ว อนันต์ภาวนาในใจขออย่าให้วันพรุ่งนี้มาถึงเลย เขาไม่แน่ใจว่าจะรับมือกับความเปลี่ยนแปลงและสิ่งใหม่ๆ ที่จะเกิดในวันข้างหน้าได้อีก อนาคตเป็นสิ่งที่มืดมนและน่ากลัวเกินไปสำหรับเขา
เพราะตอนนี้เขาเป็นได้เพียงวันวานที่กำลังจะผ่านพ้นไป
ชายคาเรื่องสั้นเป็นกิจกรรมน้ำหมึกโดย ‘คณะเขียน’ ซึ่งเปิดพื้นที่วรรณกรรมมากว่าทศวรรษ ก่อนย้ายตัวเองจากสิ่งพิมพ์มาสู่ออนไลน์ตั้งแต่มกราคม 2022 โดยนักเขียนที่สนใจสามารถส่งประกวดเพื่อคัดเลือกเรื่องสั้นที่ดีที่สุดของแต่ละเดือนมาเผยแพร่บนเว็บไซต์ The Isaan Record อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่แฟนเพจชายคาเรื่องสั้น
