การเป็น “ผีน้อย” หรือ แรงงานผิดกฎหมายในเกาหลีใต้ ได้ค่าแรงมากกว่าค่าแรงขั้นต่ำในไทยกว่า 5 เท่า จึงทำคนไทยกว่า 4 แสนคนไปหลบซ่อนตัวทำงานผิดกฎหมายในแปลงเกษตรหรือโรงงานอุตสาหกรรมเป็นจำนวนมาก ส่วนใหญ่เป็นชาวอีสานหนีความแร้นแค้นในบ้านเกิดไปตายเอาดาบหน้า เสมือนหนึ่งดอกจานที่ไม่อาจบานในหน้าแล้งของอีสาน
ปี 2565 เป็นปีแห่งความเศร้าโศรกสำหรับกองบรรณาธิการ The Isaan Record เพราะสูญเสีย อติเทพ จันทร์เทศ นักข่าวและช่างภาพฝีมือดีไปอย่างกะทันหัน แต่เขาได้ฝากผลงานไว้ให้ชื่นชม โดยทางทีมงานได้จัดภาพแห่งความประทับใจส่วนหนึ่งของเขาไว้ในผลงานชุดภาพถ่ายแห่งปี 2565 ด้วย ปีนี้ยังเป็นปีที่ชาวอีสาน โดยเฉพาะชาวจังหวัดหนองบัวลำภูต้องเผชิญเหตุแห่งความสูญเสียจากการกราดยิงทำให้มีผู้เสียชีวิตถึง 37 คน ในจำนวนนี้เป็นเด็กถึง 24 คน
เมื่อ 82 ปีที่แล้ว หลังคืนวันคริสมาสเพียง 1 คืน ชาวคริสต์อีสานในหมู่บ้านสองคอน จ.นครพนม ถูกกล่าวหาว่า เป็นผีปอบ เพราะนับถือศาสนาของต่างชาติ นำมาสู่โศกนาฏกรรมในอีสานที่ต่อมาเรียกว่า “มรณสักขี” หรือ การตายเพื่อพระเจ้า
แม้ในอีสานจะมีศูนย์ประสานช่วยเหลือเรื่องสิทธิมนุษยชนถึง 2 แห่ง แต่ชาวบ้าน-นักต่อสู้ก็ถูกฟ้องร้องและถูกดำเนินคดีอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน โดยเฉพาะคดีทางการเมือง 2 ปีที่ผ่านมาคนอีสานถูกฟ้องร้องอย่างไม่เลือกหน้า The Isaan Record จึงสำรวจบทบาทของศูนย์ช่วยเหลือด้านสิทธิฯ ว่าเป็นหนทางที่จะลดการละเมิดสิทธิฯ ในได้หรือไม่
ถ้าเป็นคุณจะทำอย่างไร ถ้ากลับเข้าบ้านหลังน้ำท่วม 3 เดือน แล้วบ้านเหลือแต่ซากและขยะที่ลอยมากับน้ำเต็มเกลื่อนบนพื้นที่บ้านที่ปะปนด้วยโคลนตม ผู้ประสบภัยชาวอุบลฯ ก็คงรู้สึกไม่ต่างกัน ซึ่งเศษซากของความเสียหายนั้นไม่อาจแก้ไขได้ด้วยเงินเยียวยาหลักพันที่รัฐจ่ายให้
หลังน้ำลดภารกิจที่ต้องสะสาง คือ การล้างบ้าน มูลนิธิกระจกเงาจึงระดมอาสาสมัครกว่า 100 ชีวิตเพื่อพิชิตภารกิจนี้ “เรามีอาสาสมัครหมุนเวียนเข้ามาหลาย 100 ชีวิต แต่ว่า จำนวนบ้านที่เราล้างไปกับบ้านที่ชาวบ้านได้รับผลกระทบมันเยอะกว่ามหาศาลเลย เราทำได้เพียง 1% ไม่รู้ถึงไหม” ณัฐพล สิงห์เถื่อน หรือ โจ้ ผอ.ศูนย์อาสาสมัคร มูลนิธิกระจกเงา
The Isaan Record ลงพื้นที่ตลาดกีบหมู กทม.เพื่อสำรวจชีวิตแรงงานชาวอีสานที่มาใช้แรงงานรายวัน หลังจากตลาดแห่งนี้ซบเซาระหว่างการระบาดของโควิด - 19 สองข้างทางเราเห็นแรงงานชาวอีสานต่างนำอุปกรณ์ก่อสร้าง พร้อมกระติ๊บข้าวเหนียวใส่กระสอบปุ๋ย รอการถูกช็อปปิ้งจากนายจ้างรายวันเพื่อไปทำงาน พวกเขาเตรียมพร้อมกับความเสี่ยงนานาที่ต้องพบเจอ แต่มันก็คุ้มกับการเอาชีวิตเข้าแลก
ชุมชนมิตรภาพขอนแก่น นอกจากเป็นพื้นที่รับน้ำของคนเมืองแล้ว ไม่เร็วก็ช้าพวกเขาจะถูกไล่รื้อเพื่อให้พื้นที่ริมทางรถไฟเป็นพื้นที่ก่อสร้างรางรถไฟความเร็วสูงเส้นทางกรุงเทพ-หนองคาย แต่เมื่อดูผู้คนในชุมชนแห่งนี้แล้ว ส่วนใหญ่เป็นคนชรา คนพิการ และผู้ด้อยโอกาสต่างๆ ฤาการพัฒนาเศรษฐกิจจะทิ้งพวกเขาเหล่านี้ไว้ข้างหลัง?
เป็นเวลากว่า 1 เดือนแล้วที่ชาวบ้านในตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม ใช้ชีวิตท่ามกลางน้ำท่วมขัง ภายในหมู่บ้านได้นำเรือมาใช้แทนรถยนต์เพื่อขนส่งนิสิตและชาวบ้านที่ยังอาศัยอยู่ภายในบ้านออกไปใช้ชีวิตข้างนอกชุมชน ทีมข่าว Citizent Reporter ของ The Isaan Record ลงพื้นที่สำรวจความเสียหายในพื้นที่ตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคามพบว่า ชาวบ้านเริ่มปรับตัวอยู่กับน้ำท่วมขัง แต่ส่วนใหญ่ก็โอดครวญกับชะตากรรมที่ต้องประสบ โดยพวกเขาต้องการให้รัฐเร่งแก้ไข เยียวยา
กว่า 1 เดือนแล้วที่ชาวชุมชนมิตรภาพ จ.ขอนแก่น ต้องเผชิญกับน้ำท่วมสูงกว่า 1 เมตร แม้น้ำจะลดลง แต่ความเสียหายที่เกิดขึ้นต่อจิตใจ ต่อชุมชนยังไม่ได้รับการเยียวยาจากรัฐ โดยเฉพาะเมื่อเกิดคำถามจากคนในชุมชนว่า ฤาพื้นที่ชุมชนแออัดแห่งนี้จะกลายเป็นพื้นที่รองรับน้ำของคนเมือง รวมถึงปกป้องแหล่งเศรษฐกิจของคนขอนแก่นที่ตั้งตระหง่านอยู่ข้างๆ กันเพื่อให้อยู่รอด
เสียงก่นประณามการก่อเหตุของ “ส.ต.อ.ปัญญา คำราบ” ตำรวจนอกราชการดังก้อง กระทั่งครอบครัวไม่มีวัดในชุมชนให้เผาศพ ทีมงาน The Isaan Record จึงพยายามแกะรอยชนวนในการก่อเหตุ ซึ่งพบว่า เดิม ส.ต.อ.ปัญญา เคยเป็นคนเรียนเก่งและเป็นตัวอย่างที่ดีของเยาวชนในชุมชน ทั้งยังไม่มีประวัติเกี่ยวข้องกับยาเสพติด น The Isaan Record พบแรงจูงใจหลายเหตุก่อนที่จะตัดสินใจไปที่ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กฯ ก่อนวันขึ้นศาลเพื่อพิจารณาคดีครอบครองยาเสพติดที่จะเกิดขึ้นก่อนวันก่อเหตุเพียง 1 วัน
เหตุโศกนาฏกรรมกราดยิง 37 ศพที่จังหวัดหนองบัวลำภูยังคงเป็นปริศนาให้ตำรวจต้องตามคลี่ปมอดีตตำรวจที่ก่อเหตุว่า ผู้สังหารคนไร้เดียงสามีแรงจูงใจมาจากอะไร บ้างก็ว่าความเครียด บ้างก็ว่าติดยา บ้างก็ว่ามีเหตุวิวาท แต่ตอนนี้คนก่อเหตุไม่อยู่ให้คำถามเหล่านี้ถูกคลี่คลาย ทีมข่าว The Isaan Record พูดคุยกับหลายฝ่ายเพื่อคลายปมปัญหาเหล่านี้
