ความคิดเห็น

เหตุเผาศาลากลางอุบลฯ เมื่อปี 2553 มีประวัติศาสตร์ซ้อนทับกับเหตุการณ์การประหารชีวิตกบฏผู้มีบุญนับร้อยเมื่อปี 2445 อย่างไม่น่าเชื่อ ทั้งสถานที่ตัดสินคดี สถานที่สั่งประหาร ฯลฯ นี่จึงเป็นความบังเอิญที่ไม่ใช่เรื่องบังเอิญเชิงประวัติศาสตร์อย่างแท้จริง 

ถ้า “จิตร ภูมิศักดิ์” ยังคงอยู่เขาจะมีอายุครบ 91 ปี แต่เขาถูกยิงตายที่ชายป่า จ.สกลนคร เมื่อ 5 พฤษภาคม 2509 ด้วยวัยเพียง 36 ปี แต่ผลงานของเขายังคงเป็นปีศาจแห่งกาลเวลา ปลุกเร้า เบิกเนตร ให้คนรุ่นใหม่รุ่นแล้วรุ่นเล่า “อัยการ ศรีดาวงศ์” ก็เป็นหนึ่งในนั้น เขารำพันเพื่อปลุกให้ปู่แห่งปัญญามาดูสวนอักษรของเขาในวันที่ลมหายใจไม่อยู่แล้ว

ตอนสุดท้ายของ “กบฏผู้มีบุญจากสองฟากฝั่งน้ำโขง” ศ. เอียน จี. แบร์ด มุ่งประเด็นไปที่อิทธิพลของราชวงศ์จำปาสักแห่งลาวและบทบาทที่พวกเขาจะมีในแผ่นดินลาว ซึ่งตกเป็นประเทศอาณานิคม รวมถึงเหตุผลที่ทำให้อำนาจของพวกเขาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของสยามตกต่ำลง

ในตอนแรกของ“กบฏผู้มีบุญจากสองฟากฝั่งน้ำโขง” ศ. เอียน จี. แบร์ด อธิบายบริบทของเกมการเมืองระหว่างฝรั่งเศส ราชวงศ์จำปาสัก และรัฐสยาม ซึ่งล้วนมีส่วนผลักดันขบวนการของเหล่าผู้มีบุญ ทั้งในฝั่งลาวที่เพิ่งตกเป็นอาณานิคมฝรั่งเศสและฝั่งภาคตะวันออกเฉียงเหนือของสยาม ซึ่งตกเป็นเมืองขึ้นของกรุงเทพฯ ตอนที่ 2 นี้แบร์ดจะเล่าถึงความเคลื่อนไหวของกบฏผู้มีบุญ ซึ่งเดินทางข้ามฝั่งแม่น้ำโขงไปมาในช่วงเวลาดังกล่าว จึงนับได้ว่าเป็นเหตุการณ์ระหว่างพรมแดนที่มีความสำคัญอีกเหตุการณ์หนึ่ง

The Isaan Record ได้เผยแพร่เรื่องราวเกี่ยวกับขบวนการกบฏผีบุญหรือผู้มีบุญที่กระจายตัวอยู่ทั่วภาคตะวันออกเฉียงเหนือเมื่อกว่า 100 ปีที่แล้ว โดยมุ่งเน้นไปที่เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในฝั่งตะวันตกของแม่น้ำโขงเป็นหลัก ในบทความชุด “กบฏผู้มีบุญจากสองฟากฝั่งน้ำโขง” ของ ศ.เอียน จี. แบร์ด นักวิชาการสาขาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษาจาก ม.วิสคอนซิน-แมดิสันได้แบ่งออกเป็น 3 ตอนเพื่อให้ภาพกว้างขึ้น ตอนแรกนี้ผู้อ่านจะได้รับรู้ถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในฝั่ง “ลาว” ของแม่น้ำโขง ในช่วงที่พรมแดนเคยเปิดกว้างเพิ่งถูกขีดเส้นเป็นเขตแดนระหว่างประเทศ 

บาดแผลจากการต่อสู้ของกลุ่มราษฎรในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมามีแบบนับไม่ถ้วน ทั้งการถูกอุ้มหาย จำคุกและฟ้องร้องดำเนินคดี “นิติกร ค้ำชู” หรือ ตอง โรงต้ม เป็นนักกิจกรรมที่อยู่ในขบวนการต่อสู้ทางการเมืองนี้ เมื่อมีเวลาทบทวนตัวเองเขาจึงเห็นแนวทางการต่อสู้ที่จะสร้างความเท่าเทียมมากขึ้น นั่นคือ การกระจายอำนาจ เขาจึงเปรียบเทียบการปกครองท้องถิ่นของไทยกับญี่ปุ่นแบบยุคต่อยุคเพื่อให้เห็นทิศทางการพัฒนาท้องถิ่นที่เห็นคนเท่ากัน แต่รัฐไม่ใส่ใจมอง 

ย้อนดูความสำเร็จของ “หง ซิ่วเฉวียน” ผู้นำกบฏไท่ผิงที่นำชาวนาเรือนหมื่นเทียบเคียงกบฏผู้มีบุญในอีสาน ความสำเร็จของ หง ซิ่งเฉวียน ในเมืองจีนหลังจากก่อการเขาและพวกได้ก่อตั้งราชวงศ์ไท่ผิงเทียนกว๋อขึ้นเพื่อสร้างความเท่าเทียมให้กับผู้คนจนสามารถสร้างประวัติศาสตร์หน้าใหม่ของจีน

การเลือกตั้งผู้ว่าฯ กทม.ที่เข้ามาใกล้ทุกขณะ แต่คนต่างจังหวัดกลับถูกผูกขาดจากอำนาจของผู้ว่าฯ หากย้อนดูกระแสการเคลื่อนไหวของรุ่นใหม่ก็จะเห็นว่า พวกเขาต้องการการกระจายอำนาจ แต่รัฐกลับยิ่งหวนอำนาจมากขึ้น หรือ ไนท์ ดาวดิน มีข้อเสนอเพื่อลดการกระจุกอำนาจ 

“ฟ้าส่งมาเป็นกบฏ” เดินทางมาถึงตอนสุดท้าย ตอนที่ 8 ซึ่งทางกองบรรณาธิการได้แบ่งออกเป็น 3 เพื่อให้ง่ายต่อการอ่านและซึมซับบทเรียนในราวป่าของ “วิทิต จันดาวงศ์” โดยเฉพาะช่วงเวลา 6 ตุลา 19 ะยุคแห่งการปราบปรามทำให้นักศึกษาต้องหนีเข้าป่าร่วมจับปืนกับพรรคคอมมิวนิสต์มากขึ้น โดยช่วงนี้เองที่เขาต้องเผชิญกับเหตุการณ์จรยุทธ์ที่เกือบเอาชีวิตไม่รอด

ถ้ากลุ่มผู้มีบุญก่อเมื่อปี 2444 สำเร็จ ตามงานวิจัยของ ไพฑูรย์ มีกุศล บันทึกไว้ว่า คนที่จะครองเมืองอุบล คือ สำเร็จลุน แต่แล้วชื่อของพระเกจิอาจารย์ดังคนนี้กลับถูกทำให้หายไป แม้กระทั่งในหนังสือ “ประวัติศาสตร์อีสาน” ของ เติม วิภาคพจนกิจ ก็ไม่เอ่ยถึง เป็นความบังเอิญหรือตั้งใจ วิทยากร โสวัตร ชวนตั้งคำถาม

เมื่อตัดสินใจเข้าป่าในเทือกเขาภูพาน “วิทิต จันดาวงศ์” ต้องเรียนรู้วิธีการอยู่ในป่า กระทั่งตัดสินใจสมัครเป็นสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย แต่ความคิดที่แตกต่างจากเหล่าสหายที่เป็นผู้กุมเขตงานก็ทำให้มีปากเสียงบ่อยคร้ัง แต่เขาก็เอาตัวรอดมาได้และมีเรื่องราวที่ชวนจดจำบันทึก

กลับมาตามคำเรียกร้องกับการค้นหาประวัติศาสตร์อีสานที่หายไป แม้จะมีผู้เสียชีวิตกว่า 300 ศพที่หมู่บ้านสะพือ จ.อุบลราชธานี แต่กลับไม่ถูกบันทึกในตำราเรียน ไม่มีแม้แต่อนุสาวรีย์หรือเรื่องเล่าในพิพิธภัณฑ์